HAVADA YENİ B737 MAX KRİZİ

Amerikan uçak imalatçısı Boeing’in en çok satan tek koridorlu 737 MAX jetleriyle ilgili sorunları, filo ve kapasite genişletme planlarında bazı ayarlamalar yapmak zorunda kalan ve daha yüksek işletme maliyetleriyle karşı karşıya kalan havayolu şirketlerine zarar veriyor.

Uzmanlar, ABD Federal Sivil Havacılık Dairesi’nin (FAA) Çarşamba günü geç saatlerde 737 MAX üretimindeki artışları dondurmasının ardından havayolu firmalarının ciddi sorunlarla karşılaşabileceği uyarısında bulunuyor.

FAA, kararın, Boeing’in MAX jetlerini mevcut aylık oranda üretmeye devam edebileceği, ancak bu oranı arttıramayacağı anlamına geldiğini söyledi. Sınırlamanın ne kadar süreceği konusunda bir açıklama yapmayan FAA, Boeing’in her ay üretebileceği uçak sayısını da belirtmedi.

Boeing müşterilerinin hayal kırıklığıysa giderek artıyor.

Alaska Havayolları, bir süre önce sefer sırasında gövde paneli kopan 737 MAX 9 uçağına iki haftadan uzun süren uçuş yasağı getirilmesi nedeniyle 2024 yılında 150 milyon dolarlık kar kaybına uğrayacağı tahmininde bulundu.

Alaska Havayolları ayrıca “uçağa sefer yasağı getirilmesi ve gelecekteki teslimat gecikmeleri potansiyelini” gerekçe göstererek bu yılki kapasite artış planlarının da gerçekleşemeyebileceğini bildiriyor.

Boeing’in bir başka müşterisi American Airlines’ın CEO’su ise Perşembe günü yaptığı açıklamada “Uzun vadede başarılı olmak için Boeing’e ihtiyacımız var” dedi ve şirketin “imalatı rayına oturtması için elinden gelen her şeyi yapması” gerektiğini söyledi.

American Airlines CEO’su Robert Isom, Boeing’in karşı karşıya olduğu sorunları “kabul edilemez” olarak nitelendirerek, “Boeing’in kendine çeki düzen vermesi gerekiyor. Bir havayolu şirketini yönetmek yeterince zor. Kaliteli ürüne ihtiyacımız var ve biz de bunu talep ediyoruz” şeklinde konuştu.

Southwest Airlines ise Boeing’in devam eden tedarik zinciri zorlukları ve daha küçük MAX 7 modelinin ruhsatlandırılması konusundaki belirsizlik nedeniyle 2024 filo planlarını değiştirdi.

Alaska Havayolları’nın uçuşu sırasında kabin gövde panelinin koptuğu 5 Ocak kazasından önce Southwest, MAX 7 uçağının FAA’den bu Nisan’a kadar ruhsat almasını ve uçağı Ekim ve Kasım aylarında sefere sokmasını bekliyordu.

Teslimatta yaşanan gecikmeler nedeniyle havayolu firmaları, eski uçakları beklenenden daha uzun süre seferde tutmak zorunda kalıyor; bu nedenle bakım ve onarım maliyetleri artıyor.

Southwest, Perşembe günü yaptığı açıklamada, yakıt dışındaki işletme maliyetlerinin bakım giderleri nedeniyle 2024 yılında yüzde 7’ye kadar artacağını söyledi.

FAA’in müdahalesi havayolu şirketleri ve tedarikçileri etkiliyor

FAA’in üretim programlarına benzeri görülmemiş müdahalesi, yeni uçakların teslimatını daha da geciktirebilir ve daha önceki MAX krizi ve pandemi nedeniyle yeni yeni toparlanmakta olan tedarikçilere zarar verebilir.

Araştırma şirketi Third Bridge’den Christopher Raite, “Yeni uçak arzının kısıtlı olması nedeniyle, havayolu şirketlerinin kapasitelerini planlandığı gibi arttırmakta zorlanmaları muhtemel. Ayrıca, yeni uçak alımındaki gecikme, mevcut filoların bakım ve işletme maliyetlerinin artmasına yol açabilir” dedi.

Sektör içinden üst düzey bir kaynak, bazı havayolu şirketlerinin daha yüksek üretimin dondurulmasından önemli ölçüde etkilenebileceğini, ancak sektördeki birçok kişinin havacılık firmaları pandeminin etkilerinden kurtulmaya devam ederken bazı gecikmeleri zaten hesaba kattığını söyledi.

Ancak FAA, uçuşu durdurulan MAX 9 uçaklarının incelemeler tamamlandıktan sonra sefere dönmesine izin vererek, binlerce uçuşu iptal etmek zorunda kalan Alaska ve United havayollarını rahatlattı.

Boeing hisseleri Perşembe günü yüzde 5,7 oranında değer kaybetti. Alaska’nın hisseleri yüzde 4, Southwest’in hisseleri ise yüzde 1 artış gösterdi.

United’ın hisseleri yüzde 5, American’ın hisseleri ise yüzde 9 oranında arttı.

İmalat hattı planları

Boeing, talebe ayak uydurmak ve Avrupalı uçak üreticisi Airbus ile arasındaki pazar farkını kapatmak için en çok satan tek koridorlu 737 MAX ailesinin üretimini arttırmaya çalışıyor.

Reuters haber ajansının Aralık ayında bildirdiğine göre, Boeing’in tedarikçiler için üretim hızını belirleyen son 737 imalat programı, üretimin şu an ile 2025’in sonları arasında artmasını öngörüyor.

Ancak Boeing’in kendi üretim hızı, tedarikçilerin imalat programının gerisinde kalabiliyor.

FAA’in kararı, Boeing’in Washington eyaletinin Everett kentindeki dev fabrikasında 747’nin üretimini sona ermesinin ardından, yeni bir 737 MAX hattının 2024 ortasına kadar kurulması planlarını da etkileyebilir.